Onlangs kreeg ik, tijdens een sollicitatiegesprek, de vraag of het wel ‘zal lukken’ om mijn ambitieuze plannen te combineren met de zorg voor mijn twee kleine kinderen. Een gedurfde vraag, dacht ik, die waarschijnlijk aan weinig mannen wordt voorgelegd. Het was mij niet duidelijk welk antwoord van mij verwacht werd. Insinueerden ze dat ik als moeder beter niet teveel hooi op mijn vork neem? Omdat ik zo mijn gezin tekort zou doen? Of waren ze eerder bezorgd over mijn welzijn, in deze tijden van burn-outs en depressies? Ik voelde zowel twijfel, schuld als verontwaardiging de kop opsteken. Is het zo onverstandig mijn eigen dromen te realiseren, terwijl ik daarnaast moeder ben van twee jonge kinderen?
Het moederconflict …
Van moeders verwacht men nog vaak dat ze in eerste instantie hun moederrol opnemen. Een vrouw kan en mag werken, zolang ze eveneens de zorg voor het gezin kan opnemen. Dit lijkt een conservatieve en ‘gepasseerde’ opvatting, want intussen is de werkende moeder volledig ingeburgerd. Maar de vragen en opmerkingen die je als moeder over je heen krijgt (bv. als je lange uren klopt), tonen aan dat je niet zomaar, onvoorwaardelijk, een werkende mama kan zijn. Als werkende moeder voel je je dan ook schuldig indien de kinderen in de opvang moeten blijven, of indien de zomervakantie noodgedwongen volgeboekt wordt met kampen en speelpleinen.
Om dit schuldgevoel te vermijden, tracht ik zelf mijn werkdagen niet te lang te maken. Maar ook dat blijkt geen oplossing te zijn. Onlangs vernam ik van mijn baas dat het voor mijn job toch beter zou zijn iemand te hebben die zich wél weet vrij te maken op de zogenaamde ‘gezinsonvriendelijke’ momenten. Het is toch niet onoverkomelijk om tot 17u of 18u te werken?
Wat ik ook doe, het is nooit voor iedereen goed. Bovendien hou ik er steevast een schuldgevoel aan over. Niet mijn ambitie zal leiden tot een burn-out, maar eerder deze tegenstrijdige verwachtingen. Vrouwen moeten carrière maken tegenwoordig, maar niet te veel, want dan zijn ze een slechte moeder (Vrtnws, 10 juni 2016). Een compromis vinden in een job die beneden je mogelijkheden ligt, is ook niet meteen de ideale oplossing. Als je niet oplet, zit je zo in een bore-out en zitten je kinderen ‘opgezadeld’ met een vermoeide en prikkelbare moeder.
… én het vaderconflict
Deze innerlijke conflicten zijn overigens niet enkel voorbehouden voor vrouwen, ook mannen krijgen steeds meer hun deel. Van hen verwacht men op de werkvloer immers niét dat ze voorrang geven aan hun vaderrol . Vele mannen ervaren nog steeds weinig begrip van hun werkgever wanneer ze op tijd naar huis willen of voor hun zieke kinderen willen zorgen. Op een conferentie krijgen mannen eerder zelden de vraag ‘wie er intussen voor de kinderen zorgt’, in tegenstelling tot de vrouwelijke aanwezigen. En de man die beslist niet langer te gaan werken om fulltime voor de kinderen te zorgen, wordt wel eens fronsend nagekeken.
Anderzijds maken mannen zich ook niet meteen populair als ze zich op hun werk storten. De ‘nieuwe man’ zorgt niet alleen voor een inkomen, hij moet ook zijn verantwoordelijkheid opnemen ten aanzien van de kinderen en het huishouden. Hier is ook echt wel reden toe. Een gedeelde huishoudelijke en zorgende last blijkt immers niet alleen tot een betere relatie te leiden, maar ook tot een afname van intrafamiliaal geweld (Charlie Magazine, 30 september 2019). Maar het zadelt ook mannen met tegenstrijdige verwachtingen en schuldgevoelens op. Ook zij kunnen nooit voor iedereen goed doen.
Stress!
De conservatieve traditie van de vrouw aan de haard werd ondertussen – godzijdank – verlaten. Ik had mij doodongelukkig gevoeld. Toch benijd ik deze vrouwen in zekere zin. Hun rol was tenminste duidelijk en ze wisten perfect hoe ze aan alle verwachtingen konden voldoen. De realiteit evolueerde, maar de maatschappelijke verwachtingen bleven hangen. Zowel mannen als vrouwen krijgen te kampen met conflicterende rolverwachtingen. Je zou voor minder ‘meer stressgerelateerde klachten’ rapporteren (zie ook DS 17 mei 2021).
Working 9 to 4?
De kosten voor de mentale gezondheidszorg lopen intussen hoog op. Men dient het hoofd te bieden aan alle burn-outs, bore-outs, depressies, relatie- en gezinsproblemen. Er komt steeds meer draagvlak voor initiatieven die bijdragen aan een beter evenwicht tussen werk en gezin. Bedrijven en organisaties kunnen zich bijvoorbeeld als ‘gezinsvriendelijk’ profileren door het charter van de Gezinsbond te ondertekenen. Hopelijk wordt dit engagement dan ook effectief in de praktijk omgezet.
Femma experimenteerde intussen met de 30-uren week, als “een model dat ervoor zorgt dat iedereen werk, zorg en vrije tijd kwaliteitsvol combineert“. Uit de resultaten blijkt dat kortere werktijden (aan hetzelfde loon) zeker een antwoord kunnen bieden op de hedendaagse rolconflicten. Tenminste, indien ze meteen gelden voor vrouwen én mannen. Ik ben alvast fan van dit nieuwe voltijds. Je geeft mensen meer kansen om te investeren in fysiek en mentaal welzijn. Een investering waar, dankzij de corona-crisis, misschien eindelijk oor naar is. Laat ons Winston Churchill bijtreden en deze crisis dan ook niet verspillen.
Intussen probeer ik die ene vraag mijn ambitie niet te laten demoniseren. Al lees ik mijn kinderen toch nog snel dat tweede boekje voor …